„Uchronienie Polski przed samobójczym uczestnictwem w wojnie historia poczytywać będzie Panu, Panie Ministrze, za zasługę” – tak w liście z 13 kwietnia 1938 r. Władysław Studnicki pisał do ministra spraw zagranicznych Józefa Becka uważając, że dla Polski sojusz z Wielką Brytanią oznacza… katastrofę. Był natomiast zwolennikiem współpracy Polski z innymi krajami Europy Środkowej (do której zaliczał także Austrię i Niemcy). Gdyby historia potoczyła się inaczej, proponowany przez niego Blok Środkowoeuropejski mógł stać się pierwowzorem dla istniejących i projektowanych międzypaństwowych form współpracy w naszym regionie.
Już rzut okiem na życiorys Władysława Studnickiego (właściwie Władysława Studnickiego-Gizberta) przykuwa uwagę i uzmysławia nam jakże barwną był postacią i jakże niepospolita była jego osobowość z wyraźnym rysem indywidualizmu. Urodzony w 1867 r. w Dyneburgu, w mieście dzisiaj będącym łotewskim Daugavpils jako syn raczej skromnej finansowo polskiej szlachty. Już sam początek dorosłego życia Studnickiego obfituje w polityczne przygody. Gdy studiuje blisko mu do poglądów socjalistycznych w ówczesnym rozumieniu i kontekście. Za działalność w strukturach Proletariatu carskie władze zsyłają go na Syberię, gdzie przetrwał 8 lat zanim w 1896 r. wrócił do Europy funkcjonując w różnych miastach: Petersburgu, Warszawie, Heidelbergu, Wiedniu aż w 1901 r. osiedlił się w Galicji, w której natychmiast wznawia zaangażowanie polityczne, jednocześnie jego poglądy stopniowo ewoluują, dlatego nową przestrzenią politycznej aktywności Studnickiego jest Stronnictwo Ludowe. Przynależność do tych struktur w 1902 r. zamienia na Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, w którym upatruje większej zbieżności z jego politycznymi przemyśleniami. Działanie polityczne postanawia wzbogacić ambicjami publicystycznymi, w związku z tym już po roku, w 1903 r. zostaje założycielem i redaktorem naczelnym „Tygodnika Lwowskiego”. Zmianom światopoglądu Studnickiego towarzyszy uzasadnianie tych zmian poprzez jego własną twórczość – w 1904 r. ukazuje się „Od socjalizmu do nacjonalizmu” – publikacja, w której Studnicki opisuje, dlaczego jego poglądy przeszły tytułową drogę.
Kluczową wartością dla Studnickiego był długoterminowy interes polityczny i bezpieczeństwo Rzeczpospolitej; największym zagrożeniem dla realizacji tych priorytetów jest dla Studnickiego Rosja. Uwzględniając dane prawidłowości Studnicki w kolejnych latach zaczyna się odżegnywać od Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego i środowisk podzielających koncepcję polskiej polityki zagranicznej Romana Dmowskiego, gdyż uznaje ją za nadmiernie prorosyjską.
Władysław Studnicki popularyzował autorską koncepcję polityki zagranicznej Polski. Wg Studnickiego Polska powinna poszerzyć współpracę z państwami Europy Środkowej, aby być w stanie w sposób partnerski rozwijać bliskie przyjazne relacje z Niemcami, do których zdaniem Studnickiego inkorporowana powinna zostać Austria. Ten wektor polskiej polityki zagranicznej Studnicki propagował niezmiennie również po zdobyciu przez Adolfa Hitlera pełnej władzy w Republice Weimarskiej, którą natychmiast przekształcił w nazistowską Trzecią Rzeszę, co zdumiewa nie tylko z naszej obecnej powojennej perspektywy – przez takie stanowisko już w II RP wielu ekspertów i polityków przykleiło Studnickiemu etykietę „szaleńca”, ale on ripostował, że sprawy wewnętrzne innego państwa nie mogą być powodem rezygnacji Polski z realizacji sojuszu, który byłby w przekonaniu Studnickiego zgodny z polską racją stanu.
W pracach Studnickiego intrygować może także wyraźny sprzeciw wobec inwestowania przez Polskę w konkurencyjny wobec Niemiec sojusz z Francją, ocena możliwości współpracy polsko-czechosłowackiej oraz wiele innych obserwacji, których nie sposób w tym miejscu streścić…
Pełniej o historii życia oraz bogatej i jednocześnie niezwykłej twórczości Władysława Studnickiego opowie w wydarzeniu online na profilu Facebook Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Rzeszowie znamienity ekspert: historyk myśli politycznej, doktorant Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytutu Politologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie Piotr Eckhardt.
Początek transmisji live: poniedziałek 23 listopada godz. 17:00.
Informujemy o możliwości zadawania pytań ekspertowi w komentarzach postu z transmisją na żywo! Na autora pytania z największą liczbą lajków czeka nagroda!
